Gotyk na dotyk -Toruń

Pewnie większość z Was była już w Krakowie, Wrocławiu czy w Poznaniu, a jeszcze nie dotarła do Torunia. Nie zastanawiajcie się zbyt długo, tylko wsiądźcie do pociągu, busa lub samochodu i spędźcie naprawdę ciekawie weekend!

 ,,Kto w Toruniu mieszka wesoło się śmieje. Je toruński piernik dobrze mu się dzieje". Z tym fragmentem piosenki dla dzieci można się zgodzić lub nie, jednak nikt nie może zaprzeczyć, że piernik i Kopernik to znane wszystkim symbole Torunia, ale nie tylko słodki przysmak i polski astronauta przyciągają do tego miejsca. To przede wszystkim niesamowita, wpisana na listę UNESCO gotycka zabudowa miasta oraz jego bogata historia.

Ulica Szeroka

Kiedy dostałam na urodziny ,,bilet podróży" do Torunia, niewiele wiedziałam o tym mieście, a to co zobaczyłam na miejscu totalnie mnie zaskoczyło. Zwiedzanie zaczęliśmy w sobotę rano. Idąc ulicą Małe Garbary na skrzyżowaniu z ulicą Królowej Jadwigi minęliśmy ciekawą rzeźbę Tadeusza Porębskiego przedstawiającą piernikarkę. Kobieta stoi trzymając koszyk, zaś z tyłu za rąbek sukienki ciągnie ją mały piesek. Stamtąd udaliśmy się już głównym deptakiem Torunia, czyli ulicą Szeroką do serca miasta. Ulica Szeroka jest fragmentem najważniejszego traktu pieszego na terenie Zespołu Staromiejskiego łączącego Rynek Nowomiejski i Staromiejski, a dalej przez tzw. Łuk Cezara dochodzącego do placu Rapackiego. Po obu jej stronach znajdują się niesamowite, kolorowe kamienice, które zachwycą chyba każdego.

Na końcu ulicy znajdziemy się na Rynku Staromiejskim. Tworzy on wraz z innymi budynkami zespół staromiejski i jest jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce! Zawierucha II Wojny Światowej ominęła to miasto, dzięki czemu dziś możemy podziwiać zachowany prawie bez zmian XIII-wieczny układ urbanistyczny oraz teren zamku krzyżackiego.

Rynek Staromiejski

Współczesna lokalizacja Rynku została wytyczona pomiędzy rokiem 1252 a 1259. Od wieków pełnił on głównie funkcję wielkiego placu targowego (przy czym poszczególne jego części przyporządkowane były określonym rodzajom sprzedawanych tam towarów, np. południowo-wschodni narożnik był targiem warzywnym). Rynek Staromiejski był także miejscem straceń, czy kar wymierzanych przy znajdującym się na placu pręgierzu. Obecnie nawiązuję do niego chętnie fotografowana złota figura osła.

Na Rynku znajdziemy:

Dwór Artusa - monumentalny neorenesansowy gmach wybudowany w latach 1889-1891. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1920 roku, reprezentacyjne sale Dworu gościły m.in. generała Józefa Hallera, prezydentów II Rzeczypospolitej: Stanisława Wojciechowskiego, Ignacego Mościckiego czy Józefa Piłsudskiego. Od 1993 roku jest siedzibą Centrum Kultury.

Kamienica pod Gwiazdą - wybudowana w XII wieku, jednak swój obecny barokowy wygląd zyskała w XVII wieku wraz z nowym właścicielem - rajcą staromiejskim Janem Jerzym Zöbnerem. Otrzymała wtedy też barokową formę zewnętrzną z bogato zdobionym portalem. Fasadę ozdobiono dekoracją z motywami kwiatów i owoców, wykonaną w stiuku. Obecnie w kamienicy mieści się Dział Kultur Pozaeuropejskich Muzeum Okręgowego w Toruniu i wystawa stała Świat Orientu. A no i zapomniałabym dodać, że swoją nazwę zawdzięcza gwieździe znajdującej się na jej szczycie.

Pomnik flisaka - fontannę odsłonięto w 1914 roku i zwieńczono statuetką flisaka grającego na skrzypcach otoczonego przez osiem żab. Z pomnikiem flisaka wiąże się pewna legenda. Otóż pewnego roku na skutek powodzi lub, jak mówią inne wersje legendy, klątwy rzuconej przez wygnaną z miasta żebraczkę, Toruń nawiedziła istna plaga żab. Płazy były dla miasta na tyle uciążliwe, że burmistrz wyznaczył pokaźną sumę pieniędzy oraz rękę swojej córki jako nagrodę dla tego, kto pozbędzie się ich z miasta. Udało się to dopiero flisakowi, znanemu niekiedy pod imieniem Iwo, który sprawił, że wszystkie żaby zasłuchane w jego grę na skrzypcach zebrały się przy nim. Flisak spostrzegł, że zauroczone żaby podążają jego śladem, nawet gdy odchodzi coraz dalej od staromiejskiego rynku. Cały czas grając, trafił w końcu za bramy miasta, w pobliże dużego stawu, do którego wrzucił niewybrzmiałe jeszcze skrzypce. Zasłuchane w nich żaby wskoczyły natychmiast do wody i nigdy już nie wróciły do toruńskiego Starego Miasta. :)

Pomnik Mikołaja Kopernika - dość zaskakująco postawiony 1853 roku przez Niemców podczas zaboru pruskiego, jednak jego postulantami od samego początku byli Polacy, w tym sam Stanisław Staszic.  Ponad 2/3 kosztów jego budowy pokrytych zostało przez miasto oraz pruskiego króla Fryderyka Wilhelma IV, Pozostała część pochodziła ze zbiórek pieniężnych prowadzonych w całych Prusach. Widać więc, że Kopernik był ważną postacią w historii od samego początku.

Monument przedstawia Mikołaja Kopernika ubranego w togę profesorską, który w swojej lewej ręce trzyma astrolabium, a palcem prawej ręki wskazuje niebo. Pomnik znajduje się na cokole, wokół którego stoją połączone z nim kamienne ławki, natomiast przed nim znajduje się kamienna studzienka.

Na cokole z przedniej strony znajduje się napis w języku łacińskim Nicolaus Copernicus Thorunensis. Terrae motor, Solis Caelique stator (pol. "Mikołaj Kopernik Torunianin. Ruszył Ziemię, wstrzymał Słońce i Niebo"). Autorem tego tekstu jest toruński profesor Rudolf Brohm.

Ratusz Staromiejski - budynek ratusza powstawał etapami w ciągu XIII i XIV w. . W jego wnętrzach codziennie można było spotkać tłum kramarzy, kupców, rajców i rzezimieszków. W wieży umiejscowiono skarbiec, miejskie archiwum i więzienie, zaś w przestronnych piwnicach ważono piwo i wino. Na parterze mieściły się sukiennice, ławy chlebowe, dziesiątki małych kramów oraz sala sądowa, zaś na piętrze sala obrad rady miejskiej i wielka Sala Mieszczańska, w której często goszczono polskich królów. Dla jednego z nich - Jana Olbrachta - toruński ratusz stał się w 1501 roku miejscem przedwczesnej śmierci.

W XVII wieku Ratusz gruntownie przebudowano, zachowując jednak przy tym gotycki charakter całej budowli. Ciekawostką jest, iż w 1645 roku z inicjatywy króla Władysława IV w jego murach miały miejsce dyskusje religijne, znane jako Colloqium Charitativum, które były próbą pogodzenia zwaśnionych wyznań chrześcijańskich - katolików i protestantów.

Najtragiczniejszym wydarzeniem w historii Ratusza był pożar, jaki wybuchł w jego wnętrzach w roku 1703 podczas oblężenia miasta przez wojska szwedzkie. W jego wyniku uległ zniszczeniu prawie cały wystrój wnętrz, zawaliły się szczyty, a budynek do 1722 roku pozostawał bez dachu. W latach 1722-1737 dokonano odbudowy. Budynek jeszcze w XIX w. został trochę zmieniony i do dziś stanowi jeden z najznakomitszych przykładów średniowiecznej architektury mieszczańskiej w środkowej Europie.

Obecnie w Ratuszu mieści się główny oddział Muzeum Okręgowego. Na parterze znajdują się zbiory sztuki gotyckiej i późnogotyckiej, głównie z Torunia i z terenu Śląska (Brzeg, Wrocław) oraz zbiory średniowiecznego i nowożytnego rzemiosła artystycznego Torunia. Piętro służy głównie jako galeria malarstwa nowożytnego i nowoczesnego. Możemy tam podziwiać obrazy takich artystów jak: Matejko, Witkacy, Malczewski, Krzyżanowski, Fałat czy Weiss. Poza tym jest tam jeszcze Sala Mieszczańska i Sala Królewska z pocztem królów polskich. Na drugim piętrze znajdują się wystawy czasowe.

Bilet normalny na wejście do muzeum to koszt 12 złoty, jednak polecam kupić bilet za 19 zł wraz możliwością wejścia na wieżę ratuszową, gdzie możemy podziwiać miasto z góry.

Rynek Nowomiejski

Serce toruńskiego Nowego Miasta, ale niech nazwa was nie zmyli, ponieważ Rynek Nowomiejski został rozplanowany już w 1264 roku wraz z lokalizacją miasta. Nowe Miasto było osobnym założeniem urbanistycznym i prawnym, z własnymi władzami i ratuszem, który został ulokowany pośrodku rynku. Ratusz w swoich murach mieścił salę posiedzeń Rady Miejskiej, salę sądu ławniczego, pomieszczenia kancelarii, sukiennice, ławy chlebowe, a w piwnicach piwiarnię i więzienie. W 1454 roku połączono ze sobą Nowe i Stare Miasto. Ratusz wówczas przez pewien czas pełnił rolę siedziby pomocniczej władz miejskich, a na początku XVII w. został przejęty na magazyn handlowy. Po utracie kościoła św. Jakuba ewangelicka gmina nowomiejska zaproponowała aby Ratusz przeznaczyć na zbór pw. Trójcy Św. W XIX wieku Ratusz ze względu na swój zły stan techniczny rozebrano. W obecnym budynku wzniesionym już w stylu neoromańskim, stojącym na miejscu byłego Ratusza mieści się siedziba Fundacji Tumult. Z dawnego ratusza zachowały się jedynie gotyckie piwnice. 

Rynek Nowomiejski przy swoim bracie, Rynku Staromiejskim prezentuje się nieco ubogo. Wokół Rynku znajdowały się wprawdzie kamienice najbogatszych mieszczan Nowego Miasta, były one jednak stosunkowo skromniejsze od tych staromiejskich. Dziś wśród zabudowy przyrynkowej dominują kamienice powstałe w XIX wieku. Ruch turystów tu również jest o wiele mniejszy, przez co według mnie sprawia wrażenie zapomnianego miejsca.

Dom Mikołaja Kopernika

O miejscu urodzenia tego wybitnego astronoma, matematyka, prawnika, lekarza, tłumacza i duchownego, wiemy tyle, że musi być w Toruniu i to w jednej z kamienic, w której zamieszkiwała rodzina Koperników, a że do współczesnych czasów ostała się jedna to powiedzmy, że to ta. ;) 

Dom Kopernika to zespół dwóch późnogotyckich kamienic, które obecny wygląd otrzymały w XV wieku. Fasada kamienic ozdobiona jest ostrołukowym portalem, ceglanymi fryzami i pionowymi wnękami, w których namalowano charakterystyczne dla średniowiecznego Torunia dwubarwne wzory. Dom - podobnie jak w innych miastach hanzeatyckich - pełnił w czasach Kopernika jednocześnie funkcje mieszkania i magazynu. Na parterze od strony ulicy znajdowała się wysoka sień z kątem kuchennym, klatką schodową i nadwieszoną drewnianą izdebką. W tylnym trakcie mieścił się niższy i mniejszy pokój, nad którym ulokowana była jeszcze jedna izba, używana zazwyczaj jako sypialnia dla całej mieszkającej tu rodziny. Wszystkie inne pomieszczenia, w tym również obszerne piwnice, używane były w średniowieczu do przechowywania żywności i towarów handlowych.

Obecnie w obu kamienicach mieści się oddział Muzeum Okręgowego w Toruniu. W kamienicy należącej w XV w. do rodziców astronoma zapoznać się można z odtworzonym średniowiecznym układem wnętrz i ich wystrojem z okresu od XV do XVIII wieku. 

Cena biletu normalnego to 12 zł.

Ruiny Zamku Krzyżackiego.

W Toruniu w związku z jego historią możemy także podziwiać ruiny zamku krzyżackiego. Ruiny są pozostałościami po pierwszej i jednocześnie najstarszej warowni krzyżackiej na terenie Ziemi Chełmińskiej. Zamek został wzniesiony w XIII wieku i rozbudowany w XIV i XV wieku. Niezadowoleni z krzyżackich rządów Torunianie, wzniecili udane powstanie. Po oblężeniu w 1454 roku zamek został zburzony, aby uniemożliwić władzy zwierzchniej (niezależnie czy polskiej czy krzyżackiej) trzymanie w Toruniu wojsk. Wydarzenia te zapoczątkowały polsko-krzyżacką wojnę trzynastoletnią, zakończoną w 1466 roku likwidacją państwa krzyżackiego i podpisaniem II pokoju toruńskiego.

Przez długi czas ruiny służyły miastu za wysypisko śmieci, dopiero w 1966 roku ruiny zamku uporządkowano, odsłaniając zachowane do wysokości ok. 1,5 m mury parteru.  Przyznam szczerze, że nie kupowaliśmy biletu wstępu, a ruiny obejrzeliśmy tylko z zewnątrz. Nie wiem, czy wiele straciliśmy. Może gdybyśmy mieli więcej czasu, to kto wie czy nie zeszlibyśmy do krzyżackich podziemi. 

Gotyckie kościoły.

Spośród dawnych 9 średniowiecznych, gotyckich kościołów toruńskich zachowały się jedynie 3. Myślę, że warto tu o nich pokrótce wspomnieć, ponieważ zachowane gotyckie kościoły toruńskie pierwszorzędnie reprezentują architekturę średniowieczną. Są to budowle w typie monumentalnym, należące do czołowych osiągnięć europejskiej sztuki gotyckiej wysokiej klasy, o wyjątkowych walorach artystycznych. Należą do jednych z największych takich budowli w Europie Środkowej, a przede wszystkim są najważniejszymi przykładami gotyckiej architektury ceglanej krajów bałtyckich.

Katedra Świętojańska (Kościół św. Janów) - jest jednym z najstarszych kościołów dawnego państwa krzyżackiego. Stanowi on pomnik świetności Torunia i skarbnicę dzieł sztuki. Jest jednym z największych kościołów w Polsce. Budowa jego trwała ponad 200 lat. Rozpoczęto ją w połowie XIII wieku, ale do obecnej formy trójnawowej wysokiej hali z bocznymi kaplicami i kruchtami doprowadzono w drugiej połowie XV wieku. Wewnątrz na wysokości ponad 27 m możemy podziwiać sklepienia krzyżowe i gwiaździste. Imponująca bryła kościoła Świętojańskiego, wspaniałe wyposażenie i wysokiej klasy rzeźba sakralna jednoznacznie manifestowały wyjątkową pozycję bogatego toruńskiego mieszczaństwa okresu średniowiecza. Do czasu reformacji kościół Świętojański był najważniejszym kościołem Torunia, cieszył się uznaniem najwybitniejszych rodów patrycjuszowskich. Wyjątkowa ranga artystyczna katedry toruńskiej przejawia się także w jej ocalałym wyposażeniu, z którego na największą uwagę zasługują wyjątkowe i cenne dzieła malarskiej i rzeźbiarskiej sztuki gotyckiej.

Kościół św. Jakuba - stanowi najcenniejszy zabytek toruńskiego Nowego Miasta. Mieści się w narożniku Rynku Nowomiejskiego i góruje nad okolicznymi zabudowaniami. Powstał w pierwszej połowie XIV wieku i zaliczany jest do najcenniejszych i najciekawszych osiągnięć architektonicznych średniowiecza na terenie Polski. Jest to kościół bazylikowy (z niższymi w stosunku do nawy głównej nawami bocznymi) - pierwszy taki powstały w państwie krzyżackim - a od pozostałych toruńskich kościołów gotyckich różni się także rzadko stosowanym na ziemiach polskich systemem konstrukcyjnym, polegającym na przeniesieniu ciężaru sklepień nawy głównej za pomocą łuków odporowych na szkarpy naw bocznych. Dziś, po podwyższeniu naw bocznych w XV wieku, widoczny jest tylko jeden łuk odporowy nad dachem zakrystii. Kościół jest dozorowany i do zwiedzania udostępniony w sezonie letnim (od maja do końca sierpnia) od poniedziałku do soboty w godz. 10 - 15, w niedziele w godz. 14 - 16. 

Kościół Mariacki (Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny) - wybudowany w drugiej połowie XIV wieku zwraca uwagę swoją monumentalną i potężną bryłą górującą nad północną częścią Starego Miasta. We wnętrzu kościoła zwraca uwagę jego strzelistość potęgowana przez wąskie i wysokie okna z XIX-wiecznymi witrażami skomponowanymi na wzór gotyckich, filary międzynawowe i wewnętrzne szkarpy nawy południowej, tworzące jakby kaplice. Na wysokości około 27 metrów możemy podziwiać polichromowane sklepienia gwiaździste.

Panorama miasta - po południowej stronie Wisły od ul. Majdany możemy podziwiać widok toruńskiego Średniowiecznego Zespołu Miejskiego. Muszę przyznać, że robi wrażenie. Panorama jest jednym z symboli i znaków rozpoznawczych miasta, Z tej perspektywy widać większość zabytków Torunia w tym: wieże kościołów pw. Ducha Świętego i Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, dachy Dworu Artusa, wieżę Ratusza Staromiejskiego, Bramę Żeglarską, dach pałacu Dąmbskich, katedrę św. Janów (najbardziej okazały budynek w panoramie). Przy platformie widokowej znajduje się niewielki parking, na którym można zostawić spokojnie samochód. To miejsce to z pewnością jeden z najważniejszych punktów, które musicie zobaczyć w Toruniu.